Blijvende passie voor de zorg, ook na 40 jaar
3-9-2025
In september 2025 verschijnt de veertigste en laatste papieren editie van Commentaren Medicatiebewaking. Een mijlpaal. Maar vooral ook een mooi moment om terug te blikken op hoe dit unieke initiatief ooit begon: vanuit passie en de praktijk, gemaakt door en voor zorgverleners. Met twee mensen van het eerste uur, Han de Gier (73) en Ada Stuurman (74), gaan we terug naar het begin.
Het is begin jaren ’80. Apotheker Ada Stuurman noteert alles met de hand en bewaart in multomappen welke geneesmiddelen patiënten gebruiken, wanneer ze die ophalen, en in welke combinatie. “Om te voorkomen dat ze verkeerde medicijnen meekregen,” zegt ze. “Niemand had een medicatiehistorie. Tussen 1978 en 1985 hield ik alles handmatig bij.”
Tot haar apotheek in Emmeloord in 1985 als een van de eersten overstapte op het nieuwe apotheekinformatiesysteem Pharmacom. “De eerste automatisering”, lacht ze. “Dat systeem onthield wat mensen gebruikten. Ineens konden we digitaal bewaken en zelfs vooraf, dus nog vóór de medicatie werd afgeleverd. Daardoor was er tijd om, als dat nodig was, contact op te nemen met de voorschrijver. Dat voelde revolutionair.”
Han de Gier, destijds hoofddocent aan de Universiteit Utrecht, volgde deze ontwikkeling op de voet. “Ik was altijd gefascineerd door de vraag: krijgt de patiënt het juiste geneesmiddel met de juiste informatie en wat heeft de patiënt hier nu écht aan gehad? Toen de computer zijn intrede deed in de apotheek, zag ik meteen de mogelijkheden. Samen met tal van praktijkapothekers – onder wie Geert van der Wijst, die mij hierbij betrok, en Jan Rolloos, oprichter van het toenmalige DataPartners (nu PharmaPartners) – ontstond er een beweging die dit verder bracht. Want als je gegevens vastlegt en opslaat, kun je ze ook op andere manieren gebruiken. Bijvoorbeeld om verbanden te leggen en risico’s te signaleren. Dat idee vormde de basis om medicatiebewaking verder te ontwikkelen, samen met enthousiaste collega’s en ICT-ontwikkelaars in de praktijk.”
Han en Ada stonden in 1985 aan de wieg van wat later zou uitgroeien tot een gewaardeerd hulpmiddel voor de zorgverlener: Commentaren Medicatiebewaking. Voor Ada voelde dit als een antwoord op een concrete behoefte uit de praktijk. “Kijk, niet alle geneesmiddelen gaan samen. Dat levert soms gezondheidsrisico’s op. Stel: je kunt geneesmiddel A niet gebruiken in combinatie met geneesmiddel B. Dan is een signaal als ‘pas op’ pas écht waardevol als je ook uitlegt waarom dat is en wat een alternatief is. Anders moet iedere apotheker dat opnieuw uitzoeken.”
Het idee was helder, de uitvoering enorm complex. Han: “We begonnen met korte, duidelijke teksten over interacties: dit doet deze combinatie van geneesmiddelen, dit zijn de overwegingen om wel of niet af te leveren. Maar je kunt zoiets niet alleen. Net zoals je geen Wikipedia in je eentje maakt. Gelukkig vonden we veel collega’s en experts die ook geloofden in het nut van zo’n bewakingssysteem én bereid waren om hun steentje bij te dragen. Vaak zelfs pro deo. We werkten hierbij onder meer vele jaren samen met de Amerikaanse professor Philip Hansten. De vele workshops en onze vriendschap vormen nog altijd een dierbare herinnering.”
Naast interacties werden ook commentaren geschreven bij contra-indicaties, overgevoeligheden, en later over genetisch polymorfisme, risico en preventie. Vanaf het begin was er een nauwe samenwerking met apothekers en huisartsen. Die samenwerking is nog altijd verankerd in de manier waarop de inhoud tot stand komt. Stichting Health Base, verantwoordelijk voor de redactie en uitgave van Commentaren Medicatiebewaking, werkt continu aan actualiteit en betrouwbaarheid.
“De praktijk geeft input, dat is onze kracht”, zegt Han. “Apothekers, huisartsen en specialisten geven aan wat we moeten toevoegen, aanpassen of verduidelijken. Die input vormt de basis van Commentaren Medicatiebewaking. Daardoor werkt het niet alleen goed, maar wordt het ook breed gedragen.”
Ada vult aan: “Het draaide ons altijd om werkbaarheid. Dat was onze drijfveer. Hoe zorgen we ervoor dat je als apotheker snel ziet wat je moet doen, zonder overspoeld te raken met irrelevante signalen?
Wat Han en Ada vooral bindt, naast hun samenwerking aan de eerste edities van Commentaren Medicatiebewaking, is een passie voor betere zorg. Hun drijfveer was het verbeteren van patiëntveiligheid. “Je wilde zeker weten dat een patiënt het juiste middel kreeg”, zegt Ada. “Of een combinatie van geneesmiddelen die bij elkaar past. In de juiste dosering. En dat je, als er iets aan de hand was, een goede oplossing kon bieden.”
Han noemt Commentaren Medicatiebewaking ‘zijn kindje, waar gelukkig met hulp van velen voor werd gezorgd’. “In het eerste boek stond één hoofdstuk over geneesmiddelen en verkeersdeelname. Dat was mijn eigen promotieonderzoek in 1980. Ik bleef altijd betrokken bij dat hoofdstuk, tot enkele jaren geleden. En nu? Nu gebruik ik zelf een handjevol pillen. Tsja, dat zal de leeftijd zijn,” grijnst hij. “Maar ik heb de geruststelling dat het goed zit met die combinaties. Dat is een mooi gevoel.”
Het gevoel van verantwoordelijkheid en betrokkenheid is ook bij Ada nooit weggegaan. Ada is weliswaar met pensioen, maar nog altijd actief in de zorg. Ze beoordeelt wekelijks de signalen uit de MeMO-module (medicatie monitoren en optimaliseren) in Pharmacom en belt mensen na die hun medicatie niet goed innemen, om ze te helpen. “Therapietrouw is een wezenlijk probleem,” zegt ze. “We kunnen mensen geweldig goed helpen met geneesmiddelen, maar dan moeten ze deze wel goed gebruiken. Daar blijf ik me voor inzetten.”
Met de veertigste editie sluit het papieren tijdperk af, maar Commentaren Medicatiebewaking blijft. Digitaal, actueel en nog steeds geworteld in de praktijk. “Het is een fantastische evolutie geweest”, blikt Ada terug op de afgelopen veertig jaar. “Van mijn mapjes in de apotheek, naar een digitaal systeem dat apothekers door heel Nederland en België helpt om betere zorg te leveren. Daar ben ik trots op. En dat mag best eens gezegd worden.”
Dit najaar organiseert Health Base voor het eerst interactieve, actuele en praktijkgerichte nascholingen voor apothekers die vooruit willen:
Onze nascholingen bieden innovatieve kennisoplossingen die direct toepasbaar zijn in de praktijk. Zodat jij efficiënter kunt werken, de zorgkwaliteit hoog houdt én werkplezier behoudt.